تاریخچه - پردیس هنر های زیبا
تاریخچه
در سال 1317 ه.ش. مقرر شد که دانشکده ای به نام مهندسی معماری تحت ریاست ابوالحسن صدیقی و تحت نظارت وزارت « صنایع پیشه و هنر» تاسیس شود. در سال اول حدود 20 نفر دانشجو انتخاب شدند که اعلب از دانشکده های دیگر داوطلب شده بودند( بخصوص از دانشکده ی فنی). در آن زمان رشته ی معماری در ایران چندان شناخته شده نبود و در بازار کار هم از وجود بنّایان و معماران سنتی استفاده میکردند.
ابوالحسن صدیقی که از فارغ التحصیلان مدرسه ی « بوزار» فرانسه بود به ریاست دانشکده مهندسی معماری برگزیده شد. حسین طاهرزاده بهزاد که یک زمانی ریاست مدرسه ی صنایع ظریفه را بر عهده داشت، عملا ریاست دانشکده را عهده دار شد. در واقع تنها اسم صدیقی روی دانشکده بود و وی حتی یک بار هم بدانجا نیامد.
دانشکده در یکی از سالنهای موسسه ی صنایع ظریفه ( محل کنونی سازمان برنامه و بودجه ) روبروی مجلس شورای ملی افتتاح شد. استادان این دوره کسانی چون مهندس محسن فروغی، رولاند دوبرول، مهندس طاهرزاده بهزاد برادر حسین طاهرزاده بهزاد بودند که معماری تدریس میکردند. دکتر بهرامی تاریخ هنر و غلامرضا شیخ از شاگردان کمالالملک نقاشی درس میدادند. درس مجسمه سازی هم تحت نظر رفیع حالتی از شاگردان کمال الملک قرار داشت. وی بعدها در تاتر نیز به فعالیت پرداخت.در سال دوم 20 نفر دانشجوی دیگر بر تعداد دانشجویان دورهی اول افزوده شد و به علت تنگی جا، مکان دانشکده به مدرسه ی ایران و آلمان در انتهای خیابان سوم اسفند( سرگرد سخایی کنونی) منتقل شد و در آن اتاقهایی را به دانشکده ی معماری اختصاص دادند.
ریاست دانشکده در این دوره به عهده ی غفاری که یکی از کارمندان عالی رتبه ی دولت بود و سابقه ی فعالیتهای دیپلماتیک و ... نیز داشت، سپرده شد. در آن زمان غفاری رئیس مدرسه ی ایران و آلمان بود که تحت نظارت وزارت «پیشه و هنر» قرار داشت. این مدرسه هم مهندس تربیت میکرد و هم اینکه تکنیسین دیپلمه میپذیرفت و در رشته های آهنگری، نجاری، مکانیک و ... فعالیت داشت. در این دوره حسین طاهرزاده بهزاد صنایع ظریفه تدریس میکرد. در پایان سال دوماین دانشکده منحل شد و به جای آن هنرکده ی معماری با سه رشته ی معماری، نقاشی و مجسمه سازی در مدرسه مروی افتتاح شد ( 1319 ه.ش.).
نکته ی گفتنی اینکه اسماعیل مرآت وزیر معارف وقت( 1318ه.ش.) برای تشکیل هنرکده از عده ای صاحب نظر دعوت به عمل آورد تا درباره ی تشکیل هنرکده مذاکراتی صورت گیرد. این افراد از معماران، نقاشان و مجسمه سازان و صاحب نظران نامی آن روزگار همچون آندره گدار فرانسوی، مهندس محسن فروغی، محمدعلی حیدریان( از شاگردان پیشین کمال الملک)، محسن مقدم، ابوالحسن صدیقی، رولاند دوبرول، ماکسیم سیرو، خانبابائیانی، خاچیک پابلویان، غلامرضا عبادی، الکساندر موزر، اسداله قهرمانپور و ... بودند.
در این مذاکرات مقرر شد که آندره گدار فرانسوی ریاست افتخاری دانشکده را داشته باشد. چون ایشان ملیت ایرانی نداشتند از اینرو نمیتوانستند رئیس دانشکده باشند. از این جهت بود که مهندس محسن فروغی را به این سمت برگزیدند. برای تشکیل دانشکده یکصد هزار ریال اعتبار سالانه تعیین شد و مدرسه ی مروی( از بناهای دوره ی فتحعلی شاه) در اختیار دانشکده قرار گرفت. در آن زمان در مدرسه ی مروی که پشت مسجد سپهسالار قرار داشت، طلاب علوم دینی مشغول تحصیل بودند و طبیعتا انتخاب این مدرسه برای دانشکده ای چون هنرکده ی معماری چندان مناسب و مطلوب به نظر نمیرسید. کما اینکه وقایع بعدی این نکته را به اثبات رساند. چون چندی برنیامد بین طلاب دینی و دانشجویان هنرکده تقابل ایجاد شد و دامنه ی شکایتها بالا گرفت.این شکایتها و اعتراضها بدانجا کشید که محمدعلی فروغی- نخستوزیر وقت- در جریان امر قرار گرفت ولی توضیحات و میانجیگری مهندس محسن فروغی- فرزند ایشان- ظاهرا مشکل را حل کرد.
بهر تقدیر هنرکده ی معماری به مدت دو سال در مدرسه ی مروی تشکیل شد. فکر تشکیل آن از وزارت معارف این بود که میخواستند یک موسسه ی فرهنگی- هنری که همتای موسسات هنری فرنگ باشد، تاسیس کنند. از این رو، این هنرکده را با الگوبرداری از مدرسه ی عالی هنرهای زیبای پاریس ایجاد کردند. بهخصوص که در آن ایام دانشگاه تهران تازه شکل گرفته بود و از دانشکده ی هنر در آن خبری نبود. از اینرو چندی بعد هنرکده طبق تصویب نامه ای به دانشگاه تهران واگذار گردید.
طبق فصل دوم اساسنامه هنرکده، مدت آموزشی آن به دو دوره تقسیم میشد: دوره ی نخستین مشتمل بر آموزشهای نظری و دوره ی دوم آموزش عملی بود. مدت دوره نخستین دو سال و شامل آموزشهای لازم برای پرورش فکری- هنری و عملی معماران، نقاشان و حجّاران( مجسمه سازان) بود. در این دوره هنرجویان برای تحصیلات عالی معماری، نقاشی، حجاری آماده میشدند. ارتقاء از این دوره به دوره ی دوم با گذارندن امتحان مربوطه انجام میگرفت.
دوره ی دوم شامل تحصیلات عالی معماری، نقاشی و مجسمه سازی بود. مدت تحصیلات این دوره محدودیت نداشت ولی در هر حال کمتر از دو سال را در بر نمیگرفت و بستگی تام به استعداد و کوشش هنرجویان داشت. در این دوره امتحان نهایی به عمل نمی آمد ولی هنرجویان باید به تدریج در مسابقه هایی شرکت میجستند و امتیاز دریافت میکردند. پس از آنکه هنرجویان طبق آئین نامه تحصیلات دوره های لازم را طی میکردند و امتیاز کافی به دست می آوردند، میتوانستند تقاضای شرکت در پروژه نهایی نمایند و با موافقت شورای هنرکده به تهیه آن مشغول شوند. شورای عالی هنرکده سالی دو بار ( مهر و فروردین) برای قضاوت در طرحهای نهایی تشکیل میشد. هنرجویانی که طرح آنها در شورا پذیرفته میشد فارغ التحصیل هنرکده شناخته میشدند و میتوانستند از عنوان مهندس معمار یا نقاش و یا مجسمه ساز استفاده کنند و به دریافت دانشنامه مربوطه نائل میشدند. ارزش تحصیلات فارغ التحصیل های رشته ی معماری، کارشناسی ارشد و فارغ التحصیل های نقاشی و مجسمه سازی کارشناسی بود. اساسنامه هنرکده طبق 10 ماده در یکصد و بیست و سومین جلسه ی شورای عالی دانشگاه و به ریاست دکتر علی اکبر سیاسی در مورخ سوم مهرماه 1322 ه.ش. تصویب و به موقع اجرا گذاشته شد.
آندره گدار برای تدریس در هنرکده عده ای از مهندسان معمار فرانسوی را که در شرکت « سنتاب» به طراحی و اجرای ساختمانهای دانشگاه تهران مشغول بودند، دعوت به کار کرد. این مهندسان عبارت بودند از ماکسیم سیرو، دوبرول، موزر( سوئیسی الاصل) و خاچیکپابلویان. مهندس محسن فروغی نیز در این شرکت کار میکرد. او نیز با کمک اسماعیل مرآت شماری از استادان مدرسه « پیشه و هنر» را به تدریس دعوت کرد. افرادی چون ابوالحسن صدیقی، علیمحمد حیدریان، حسنعلی وزیری، غلامرضا عبادی، محسن مقدم دعوت شدند ولی حسنعلی وزیری این دعوت را نپذیرفت. اسداله قهرمانپور برای امور اداری هنرکده برگزیده شد. برنامه ی دروس معماری را دوبرول و نقاشی و مجسمه سازی را صدیقی بر پایه ی برنامه ریزی آموزشی مدرسه ی هنرهای زیبای پاریس طرحریزی کردند. صدیقی در این برنامه ریزی ها با گدار اختلاف سلیقه پیدا کرد و خود را کنار کشید. ظاهرا مبنای اختلاف هم الگوبرداری یک جهته از مدرسه ی هنرهای زیبای پاریس بود که با طبع صدیقی چندان سازگار نبود؛ چون اعتقاد داشت در این برنامه ریزی ها باید از تجارب سایر ممالک اروپایی هم بهره گرفت. حیدریان و صدیقی از شاگردان مدرسه ی کمال الملک بودند و عبادی و مقدم هم از مدرسه ی هنرهای زیبای پاریس و مدرسه ی تاریخ هنر لوور پاریس فارغالتحصیل شده بودند. معلم دیگر رشته ی نقاشی خانم مارتین آشوت امینفر فارغ التحصیل مدرسه ی هنرهای تزئینی پاریس بود که همسر ایرانی داشت و طراحی تزئینی را تدریس میکرد.
هنرکده پس از دو سال به ساختمان جدید دانشکده ی فنی دانشگاه تهران منتقل شد و زیرنظردانشگاه تهران قرار گرفت. در اینجا هنرکده فقط دارای دو اتاق بود که ظاهرا برای انجام آزمایشگاه الکتریسیته ساخته شده بود و بدون استفاده مانده بود. هنرکده مذکور به موجب قانون 29 فروردین 1328 و با تصویب مجلس شورای ملی با نام جدید دانشکده ی هنرهای زیبا در دانشگاه تهران به کار خود ادامه داد. فعالیت هنرکده در دانشکده ی فنی دو سال به طول انجامید تا اینکه بنای دانشکده هنرهای زیبا با نظارت مهندس دوبرول و فروغی به اتمام رسید و دانشجویان به دانشکده ی فعلی نقل مکان کردند. در خلال این دوره یعنی تا تشکیل دانشکده ی هنرهای زیبا به طور مستقل، نخستین دانشجویان رشته های مختلف هنرهای زیبا نیز فارغ التحصیل شدند.
دانشکده ی هنرهای زیبا در دهه ی سی و چهل شمسی به سرعت رو به گسترش نهاد و رشته های جدیدی همراه با برنامه ریزی های وسیع آموزشی و پژوهشی تشکیل شد. این دانشکده در ادامه ی فعالیتهای علمی خود دارای شش گروه آموزشی گردید که رشته های مربوط به هر گروه به قرار زیر بوده است:
1- گروه معماری: دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
2- گروه هنرهای تجسمی: دوره های کارشناسی مجسمه سازی، نقاشی، عکاسی، ارتباط تصویری و دوره های کارشناسی ارشد ارتباط تصویری و پژوهش هنر و دکتری پژوهش هنر
3- گروه هنرهای نمایشی: دوره های کارشناسی کارگردانی، بازیگری، ادبیات نمایشی، طراحی صحنه، نمایش عروسکی و کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی و سینما
4- گروه موسیقی: دوره های کارشناسی موسیقی
5- گروه شهرسازی: دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
6- گروه طراحی صنعتی: دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد طراحی صنعتی
در سال 1384 دانشکده ی هنرهای زیبا به پردیس هنرهای زیبا، مرکب از سه دانشکده ی هنرهای تجسمی، شهرسازی، معماری و یک پژوهشکده «فرهنگ و هنر»تبدیل گردید. پردیس هنرهای زیبا اکنون دارای 113عضو هیئت علمی در مرتبه های استادی، دانشیاری، استادیاری و مربی است. دانش آموختگان بیشمار پردیس در حال حاضر چهره های مشهور و برجسته ی کشور و در مواردی جهان هستند. این چهره ها برنده ی جوائز متعددی در جشنواره های هنری جهان به عنوان دانشجو، هیئت علمی یا دانش آموخته گردیده اند.
روسای پردیس از بدو تاسیس تاکنون:
ردیف | نام و نام خانوادگی | رشته | زمان تصدی |
1 | آندره گدار | باستان شناس | 1319-1332 |
2 | محسن فروغی | باستان شناس | 1331-1341 |
3 | هوشنگ سیحون | معمار | 1341-1348 |
4 | محمدامین میرفندرسکی | معمار | 1348-1350 |
5 | مهدی کوثر | معمار | 1350-1357 |
6 | محمد رضا لطفی پور | موسیقی دان | 1357-1359 |
7 | حبیب اله آیت الهی | نقاشی | 1359-1360 |
8 | غلامحسین مجتهد زاده | معمار | 1360-1362 |
9 | مهدی چمران | معمار | 1362-1366 |
10 | امیرحسین جبینی | هنرهای نمایشی | 1373-1376 |
11 | محمد کاظم سیفیان | معمار | 1366-1373 1376-1380 |
12 | محمد مهدی عزیزی | شهرساز | 1380-1383 |
13 | سید محسن حبیبی | معمار-شهرساز | 1383-1388 |
14 | محمد مهدی عزیزی | شهرساز | 1388-1395 |
15 | شاهین حیدری | معمار | 1395-1400 |
16 | حامد مظاهریان | معمار | 1400 تا کنون |