مطالعات گسترده و مختلف نشان دهنده آن است که در تاریخ تحولات آموزشی پردیس هنرهای زیبا چند نقطه عطف تاریخی و مهم وجود دارند که یکی از آنها مربوط به برنامه ریزی هایی است که در سالهای میانی دهه 1340 اتفاق افتاده است. به نظر میرسد که براساس پیشنهاد یکی از اساتید رشته معماری این تحول بنیادین رخ داده و منظور از آن شبیه سازی برنامه آموزشی مدرسه «باهاوس» آلمان در دانشکده هنرهای زیبا بوده است. قبل از این برنامه دانشکده هنرهای زیبا برطبق الگوی مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) دارای سه شعبه معماری ، نقاشی و مجسمه سازی بود. تحول آموزشی دهه 40 منجر به ایجاد شعب جدید نمایشی، موسیقی، شهرسازی گردید و رشته ای به نام «هنرهای تجسمی» با گرایش های نقاشی و مجسمه سازی و بعدها با افزودن گرایش های گرافیک و طراحی صنعتی ایجاد شد.

در برنامه های درسی «رشته هنرهای تجسمی» علاوه بر دروس عمومی و پایه ای هنرهای تجسمی که در دو سال اول به طورمشترک برای همه گرایش ها تدریس می شد، به مرور تعدادی از دروس مرتبط با طراحی صنعتی به دروس اختصاصی در دو سال دوم اضافه شدند. بررسی اندک مدارک موجود نشان دهنده آن است که در سالهای دهه 1350 از مجموع 140 واحد دوره کارشناسی رشته هنرهای تجسمی، تنها 40 واحد به دروس مرتبط با طراحی صنعتی اختصاص یافته بود و دانشجویان مستعد و علاقمند تنها با کسب نمرات بالا در دو سال اول می توانستند دروس طراحی صنعتی و پایان نامه مرتبط با آن را انتخاب کنند.

دروس کارگاهی - فنی در سالهای ابتدایی این برنامه وجود نداشتند و بیشتر به جنبه های هنری اهمیت داده می شد. برای ساخت حجم و ماکت معمولا از امکانات کارگاه مجسمه سازی استفاده می شد. بعدها بخش انتهایی سالن آتلیه طبقه اول ساختمان تجسمی (آتلیه طراحی صنعتی) تفکیک و به کارگاه مدل سازی و چوب برای استفاده دانشجویان طراحی صنعتی تبدیل شد.  دانشجویان پس از پایان دوره چهارساله تحصیلات عالی دانشگاهی «مدرک کارشناسی هنرهای تجسمی» (بدون درج گرایش) دریافت میکردند. مجموع تعداد پایان نامه های مرتبط با این گرایش در طی دوره حدوداً ده ساله آن تنها 30 جلد می باشد که در مخزن کتابخانه پردیس هنرهای زیبا نگهداری می شود.

در فهرست اسامی اساتید دروس مرتبط با طراحی صنعتی غالباً نام چند استاد خارجی و گاه ایرانی به چشم می خورد که هیچیک مدرک تحصیلی طراحی صنعتی نداشتند. این افراد اغلب فارغ التحصیل رشته های مرتبط با هنرهای تجسمی و معماری بودند. از میان آنها می توان به نام آقایان گریف، مارتینیان، ساپینسکی، کیانی، مالک و خانم کوبان اشاره کرد که هم اکنون هیچیک درایران حضور ندارند و به دلیل کهولت سن احتمال دارد در قید حیات هم نباشند. ازدیگر مدرسین این گرایش که هم اکنون ازاعضای بازنشسته پردیس هنرهای زیبا هستند، می توان به آقایان استاد یواف دارش (عضو هیئت علمی گروه مجسمه سازی) و استاد محمد حسن داورزنی (مسئول کارگاه مواد و روش ساخت) اشاره کرد.

تأسیس رشته طراحی صنعتی در دانشکده هنرهای تجسمی/ پردیس هنرهای زیبا:

برنامه مصوب دهه 40 دررشته هنرهای تجسمی به صورت ترکیب گرایش ها، جنبه آزمایشی داشت و مقدمه ای بود برای اینکه هر یک از گرایش ها بعدها تبدیل به رشته های مستقل گردند. این امر به دلیل تحولات مرتبط با انقلاب اسلامی و تعطیلی دانشگاه ها متوقف گردید. پس از سه سال وقفه در برگزاری کنکور دانشگاه ها در دوران انقلاب فرهنگی و دستور بازنگری برنامه های آموزشی رشته های دانشگاهی، فرصتی فراهم شد تا برنامه اختصاصی این گرایش ها و تبدیل هریک از آنها به رشته های مستقل تدوین شود. بنابراین جلسات تبادل نظر با اساتید و متخصصین گوناگون دررشته های فنی – مهندسی، معماری و هنرهای تجسمی برای تدوین برنامه آموزشی مقطع کارشناسی رشته طراحی صنعتی درطی سالهای 1361 و 1362 برگزار گردید تا این برنامه تدوین شود.

یکی از اساتیدی که درتحول و تدوین این برنامه تخصصی تأثیرگذار بوده است استاد گرامی آقای سردار حاجتی مدارایی، دانش آموخته کارشناسی ارشد طراحی صنعتی ازآلمان و عضو هیئت علمی (بازنشسته) دانشگاه تهران می باشد. در سال 1381 بولتن «فرهنگ و صنعت» که از سوی شورای فرهنگ و صنعت منتشر می شد، با ارائه مقاله ای در صفحه اول به ایشان لقب  «پدر طراحی صنعتی ایران» را اعطا نمود.

پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی رشته طراحی صنعتی از بهمن ماه سال 1362 از طریق کنکور اختصاصی درگروه ریاضی آغاز شد، اما از سال 1363 تا به امروز از طریق کنکور دو مرحله ای در گروه هنر انجام می شود. ازسال 1363 تا 1383 دانشجویان از مهرماه وارد دانشگاه می شدند ولی از سال 1384 به بعد، پس از تغییرات اعمال شده از طرف سازمان سنجش در زمان بندی مرحله دوم کنکور برای رشته هایی که آزمون آنها به صورت نیمه متمرکز برگزار می شوند، دانشجویان دوره کارشناسی از بهمن ماه وارد دانشگاه می شوند.

در برنامه درسی مصوب سال 1362 تحول محتوایی بسیار مهمی نسبت به دوره آغازین آن اتفاق افتاد. دراین زمان علاوه برحفظ دروس مرتبط با مبانی هنر و خلاقیت، دروس تخصصی طراحی صنعتی و دروس فنی به آن اضافه و تقویت گردید. دراین زمان کارگاه مدلسازی بزرگی برای این رشته ساخته شد که در آن دروس مواد و روشهای ساخت (چوب، فلز، پلاستیک، شیشه) در چهار ترم اول به صورت نظری/ عملی تدریس می شد. اضافه شدن دروس پروژه طراحی صنعتی در چهار ترم و کارآموزی موجب کاربردی تر نمودن آن شد. اما با این تحول همچون رشته معماری در دانشکده هنرهای زیبا باقی ماند تا در ارتباط مستقیم با سایر رشته های هنری اثربخشی خلاقانه آنها را به صورت مداوم حفظ کند. 

 اساتید اصلی رشته طراحی صنعتی دردهه 60  به ترتیب از راست: فرزانه کارکیا – سردار حاجتی مدارائی – محمد حسن داورزنی 

تحولات رشته طراحی صنعتی در پردیس هنرهای زیبا:

در برنامه آموزشی رشته طراحی صنعتی دانشگاه تهران در سی سال گذشته تحولات متعددی رخ داده که با تاثیرگذاری در برنامه سایر دانشگاه ها موجب ارتقاء و اعتلای آن در سطح جامعه شده است. مهمترین آنها عبارتند از:

1-     تبدیل رشته طراحی صنعتی به گروه طراحی صنعتی در سال 1379 که در دوره مدیریت استاد فقید خانم فرزانه کارکیا[1] اتفاق افتاد.

2-     تدوین و تصویب برنامه درسی مقاطع بالاتر و بازنگری برنامه درسی در شوراهای دانشکده و وزارت علوم در سالهای مختلف به ترتیب جدول زیر است:

ردیف	مقطع تحصیلی	زمان تأسیس (سال)	زمان بازنگری برنامه
1	کارشناسی طراحی صنعتی	1362	1374 - 1382 -   1390
2	کارشناسی ارشد طراحی صنعتی	1370	1388 - 1390
3	دکتری طراحی صنعتی	ازسال 1390 برنامه مدون و ارسالی به وزارت علوم در انتظار مجوز است.

 

3-    برنامه ریزی و راه اندازی آزمون المپیاد طراحی صنعتی در سال 1384 (اینک رشته طراحی صنعتی یکی از شانزده رشته موجود در آزمون المپیاد علمی دانشجویان کشورو تنها رشته از گروه هنر می باشد).

4-    برگزاری ده ها نمایشگاه از پروژه های درسی دانشجویان و پروژه های ارتباط با صنعت تا کنون ،

5-    شرکت در نمایشگاه های دوسالانه هفته پژوهش دانشگاه تهران (در صحن نماز جمعه) که هر بارغرفه رشته طراحی صنعتی یکی از شاخص ترین غرفه های موجود بوده است .

6-    برگزاری کارگاههای آموزشی متعدد با شرکت اساتید داخلی و اساتید خارجی ،

7-    امضای تفاهم نامه با شرکت ها، کارخانجات و سازمانهای دولتی برای اجرای پروژه های مشترک در راستای ارتباط دانشگاه و صنعت (برگزاری سه همایش مبلمان شهری و هویت ایرانی-اسلامی به سفارش سازمان زیباسازی شهر تهران توسط گروه طراحی صنعتی در زمستان 1389) ،

8-    همکاری با سازمان میراث فرهنگی برای اعتلای بازاریابی و بسته بندی صنایع دستی ایران ،

9-    راه اندازی کارگاه اختصاصی فلز و پلاستیک در سال تحصیلی 89-1388 ،

10-جذب داوطلبان با رتبه های تک و دو رقمی در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد ،

11-قبول مسئولیت های اجرایی توسط اعضای هیات علمی گروه ،

12-مشارکت اعضای هیات علمی گروه در جلسات سازمان سنجش، فرهنگستان هنر، سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی ، زیبا سازی، شهرداری ها و مشاوره در زمینه تخصصی طراحی صنعتی ،

13-طراحی سؤالات آزمون های کنکور نیمه متمرکز، کارشناسی ارشد و المپیاد توسط اعضای هیات علمی بصورت مستمر و سالانه ،

14-قبول مسئولیت گروه و تدریس واحدهای طراحی صنعتی پردیس البرز توسط اعضای این دانشکده ،

15-قبول مسئولیت گروه و تدریس واحدهای طراحی صنعتی پردیس بین المللی کیش توسط اعضای این دانشکده ،

16-راهنمایی، مشاوره و قضاوت بیش از 500 پایان نامه در دانشگاه های تهران، امیرکبیر، علم و صنعت، الزهرا (س)، اصفهان، کیش، هنراسلامی تبریز و آزاد اسلامی ،

17-راه اندازی گروه طراحی صنعتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیرو همکاری آموزشی بصورت اعضای وابسته،

18-اخذ موافقت اصولی تبدیل گروه آموزشی به دانشکده طراحی صنعتی از هیات رییسه دانشگاه تهران در آذرماه 1391،

19-راهنمایی و مشاوره هیات علمی به دانشجویان برای شرکت در مسابقات ملی و بین المللی دانشجویی و کسب مدالهای رنگارنگ در سالهای اخیر ( آخرین مورد کسب رتبه های اول و سوم طراحی نسل سوم آدم رباتیک سورنا در پردیس فنی دانشگاه تهران در دیماه 1392) ،

20-راهنمایی و مشاوره دانشجویان در نوشتن مقالات علمی ملی و بین المللی در داخل و خارج از کشور (آخرین مورد پذیرش شش مقاله علمی دانشجویان و اساتید دانشکده در کنفرانس بین المللی اکوطراحی کره جنوبی در دسامبر 2013) ،

21-همکاری در پروژه های کاربردی سایر دانشگاه ها و دانشکده های دانشگاه تهران (آخرین فعالیت در طراحی خودروی خورشیدی در پردیس فنی دانشگاه تهران در سال 1392)،

22-راه اندازی مجموعه آزمایشگاه های طراحی صنعتی مشتمل بر آزمایشگاه تولید سریع، آزمایشگاه ارگونومی و آنتروپومتری و آزمایشگاه نور و رنگ در جهت بالابردن سطح کیفی آموزش و برقراری ارتباط با صنعت در اسفند 1393 .